Coccygodynie is een pijnlijke aandoening van het staartbeen (os coccygis), gelokaliseerd net boven de anus. De klachten die de meeste patiënten met coccygodynie aangeven is pijn ter plaatse van het staartbeen, die uitgelokt wordt door zitten, maar ook kan voorkomen na lang te hebben gestaan of gewandeld. Fietsen is door directe druk van het zadel op het staartbeen veelal onmogelijk.
Coccygodynie komt 5 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Vrouwen hebben een meer naar achteren gelegen heilig been en staartbeen, waarbij het staartbeen langer is in vergelijking met mannen. Hierdoor hebben zij een grotere kans om een coccygodynie te ontwikkelen. Er bestaat ook een relatie met overgewicht. Vrouwen met een body mass index (BMI) van meer dan 27,4 en mannen met een BMI boven de 29,4 hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van coccygodynie.
Coccygodynie wordt meestal veroorzaakt door een val, vaak in zittende houding. Daarnaast kan herhaaldelijke druk op het os coccygis, bijvoorbeeld door een verkeerde zithouding of bij bepaalde sporten zoals fietsen en motorsport, aanleiding geven tot deze pijnlijke aandoening. Bij vrouwen kan een bevalling de veroorzaker zijn van coccygodynie. In 70% van de coccygodynie die door een ongeluk wordt veroorzaakt, zijn de gewrichtjes van het staartbeen betrokken. Er kan sprake zijn van bijvoorbeeld een verhoogde beweeglijkheid in deze gewrichtjes, of een verplaatsing van een gewricht.
De diagnose wordt meestal gesteld op grond van de typische beschrijving van de klachten. Het is belangrijk dat manueel onderzoek van het os coccygis wordt verricht, opdat onderscheid kan worden gemaakt tussen pijn die afkomstig is uit het bekken en pijn bijvoorbeeld van een hernia in de rug. Ook het verhogen van de druk in de buik door bijvoorbeeld te blazen op de hand (Vasalva manoeuvre) kan richting geven of de pijn daadwerkelijk van het os coccygis afkomstig is.
Er hoeft niet altijd beeldvorming plaats te vinden om de diagnose te kunnen stellen, maar soms wordt een zijwaartse röntgenfoto van het os coccygis gemaakt. Dit kan ook worden gedaan wanneer het staartbeen wordt bewogen, waarbij de (verhoogde) beweeglijkheid van de gewrichtjes kan worden bepaald.
Opties ter behandeling zijn pijneducatie, medicatie, infiltratie van het staartbeen, epidurale sacrale infiltratie, continue (RF) stroom van een zenuwknoop aan de voorzijde van het staartbeen (ganglion impar) en langdurige paramedische begeleiding.